‘’Yaş otuz beş! Yolun yarısı eder’’ diye başlayan Cahit Sıtkı Tarancı’ya ait dizeleri bilmeyenimiz yoktur.
Size otuz beş yaşında bu dünyadan ayrılan bir Türk Devrimci Mustafa Necati’den bahsetmek istiyorum.
Mustafa Necati, bir hukukçu ve bir eğitimci olarak yaşamını devam ettirirken İzmir’in Yunanlılar tarafından işgal edilmesi üzerine 25 yaşında bir genç olarak Milli Mücadele saflarına katılır.
Birinci Mecliste Saruhan Mebusu olarak görev alan Mustafa Necati, vatanın düşman işgalinden kurtarılması için savaşa katılarak başladığı mücadeleyi Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte Atatürk tarafından İmar İskan Bakanı olarak atanır ve özellikle mübadele nedeniyle Yunanistan’dan Türkiye’ye gelen Türklerin yerleştirilmesi konusunda önemli bir görev yapar.
Cumhuriyetin kurulmasıyla başlayan devrimlerin başlıcası anayasa ve hukuk alanında olurken 1924 Anayasası yürürlüğe girdiğinde Mustafa Necati İzmir Mebusu ve Adalet Bakanı’dır. Şer’i Mahkemelerin kaldırılması ve yerine modern hukukun yerleştirilmesinde etkili olmuştur.
Aralık 1925’te kurulan 4. Cumhuriyet Hükümetinde Milli Eğitim Bakanı olan Mustafa Necati, başta Harf Devrimi ve Tevhidi Tedrisat (Eğitim Birliği) olmak üzere özellikle öğretmen okullarının açılmasında büyük bir devrime imza atmıştır.
‘’Eğitim hizmetinde asıl olan öğretmenliktir’’ diyerek öğretmenlerin özlük haklarına dönük düzenlemeler yapıp öğretmenliğin saygın bir meslek haline gelmesini sağlayan Mustafa Necati’nin Milli Eğitim Bakanlığı döneminde yapılan başlıca yenilikler şöyledir.
10 bölge merkezinde birer öğretmen okulu inşaatı başlattı. Bunlardan ilki, bugünkü Gazi Eğitim Fakültesi Binası’nda hizmete giren Gazi Muallim Mektebi ve Terbiye Enstitüsü, ikincisi İzmir Erkek Öğretmen Okulu, üçüncüsü bugün Balıkesir Necatibey Eğitim Fakültesi olarak binasında hizmet veren Balıkesir Necatibey Muallim Mektebi’dir.
Uzman öğretmen yetiştirmek üzere Avrupa’ya öğrenci gönderilmesini sağladı.
Yeni bir ilkokul programı hazırlandı ve “toplu öğretim” Avrupa ile aynı anda Türkiye’de uygulanmaya başlandı.
Ortaöğretim parasızlaştırıldı; okul kitapları bakanlıkça bastırıldı.
Yabancı okullar denetim altına alındı.
Köylere öğretmen yetiştirmek için Köy öğretmen okulları modeli planlandı. Denizli ve Kayseri’de köy muallim mektebi açıldı.
Harf İnkılabı gerçekleştirildi. Yeni harfleri öğretmek için Millet Mektepleri kuruldu, okuma-yazma seferberliği başlatıldı.
1929 yılı 1 Ocak günü henüz 35 yaşındayken apandisit patlaması sonucu yaşamını yitiren Mustafa Necati’nin mezarı kendisinden sonra Milli Eğitim Bakanlığı yapan ve 41 yaşında yaşamını yitiren eskiden ilkokullarda okuduğumuz Andımız’ın yazarı Reşit Galip’le birlikte Cebeci Asri Mezarlığı’ndadır.
Başta Mustafa Necati Uğural olmak üzere Cumhuriyetin kurulmasında ve devrimlerin hayata geçirilmesinde mücadele eden bütün Kemalist Devrimcileri saygı ve minnetle anıyorum. Ruhları şad olsun.